سندرم متابولیک (MetS) مجموعه‌ای از اختلالات متابولیکی و عوامل خطر است که خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، سکته و آسیب به عروق خونی را افزایش می‌دهد است. اصطلاح متابولیک به فرایندهای بیوشیمیایی مربوط به عملکرد طبیعی بدن اشاره دارد. عوامل خطر نیز عبارت‌اند از صفات، شرایط، یا عادت‌هایی که احتمال شانس ابتلا به بیماری را افزایش می‌دهند.
پنج عامل اصلی در ابتلا به سندرم متابولیک دخیل هستند و این اختلال زمانی اتفاق می‌افتد که یک فرد دارای سه یا بیشتر از شرایط زیر است:
- چاقی شکم: دور کمر بیش از 40 اینچ (101 سانتی‌متر) در مردان و بیش از 35 اینچ (89 سانتی‌متر) در زنان
- سطح تری گلیسیرید بالا: به میزان 150 میلی‌گرم در دسی لیتر خون (mg / dL) یا بیشتر.
- سطح کلسترول HDL پایین: کلسترول HDL کمتر از 40 mg / dL در مردان و یا کمتر از 50 mg / dL در زنان.
- فشارخون بالا: فشارخون سیستولیک (شماره بالا فشارسنج) 130 میلی‌متر جیوه (mmHg) یا بیشتر و یا فشارخون دیاستولیک (شماره پایین فشارسنج) 85 میلی‌متر و یا بیشتر
- قند ناشتا بالا: گلوکز ناشتا 100 میلی‌گرم / دسی لیتر یا بیشتر
سایر عوامل موثر در ابتلا به سندرم متابولیک عبارت‌اند از:
- سن: خطر ابتلا به سندرم متابولیک با افزایش سن، بالا می‌رود.
- ژنتیک و وراثت
- نژاد: خطر ابتلا به سندرم متابولیک در نژاد آسیایی بیشتر است
- سایر بیماری‌ها: سندرم تخمدان پلی کیستیک در زنان، کبد چرب غیر الکل و بیماری‌های قلبی عروقی و مقاومت به انسولین در دیابت نوع 2
این سندرم را بانام‌های سندرم مقاومت انسولین، سندرم چاقی، سندرم x و سندرم دیس متابولیک نیز می‌شناسند.
علائم سندرم متابولیک
علائم سندرم متابولیک ناگهانی بروز نمی‌کند، بلکه به‌مرورزمان نمایان می‌شوند؛ بنابراین برای پی بردن به این بیماری بررسی منظم وضعیت سلامتی ضروری است. برخی از علائم سندرم متابولیک به شرح زیر هستند:
- دور کمر بزرگ در افرادی که چربی شکم دارند.
- تشنگی، افزایش ادرار به‌خصوص در شب، خستگی و تاری در افرادی که قند خون بالا دارند.
- سردرد، سرگیجه و خونریزی از بینی برای کسانی که فشارخون بالا دارند
- تیرگی پوست در ناحیه گردن، زیر بغل، کشاله ران و باسن
- مقاومت به انسولین در بیماران دیابتی
سندرم چاقی خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی را افزایش می‌دهد
این سندرم خطر ابتلا به بیماری‌های ایسکمیک قلبی را افزایش می‌دهد. علاوه بر سندرم متابولیک سایر موارد مانند سطح کلسترول LDL بالا و استعمال دخانیات، عوامل خطر اصلی بیماری قلبی هستند.
برنامه ملی آموزش کلسترول (NCEP) خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی کوتاه‌مدت (10 ساله) را به چهار دسته تقسیم می‌کند: NCEP دارای یک ماشین‌حساب آنلاین است که بر اساس آن خطر ابتلا به بیماری قلبی را در یک بازه زمانی محاسبه می‌کند. بر این اساس:
احتمال بالا حمله قلبی: فرد در حال حاضر دارای بیماری قلبی یا دیابت است؛ و ریسک 10 ساله حمله قلبی برای این شخص بیش از 20 درصد است.
احتمال متوسط حمله قلبی: فرد دارای دو یا بیشتر از عوامل خطر است و ریسک 10 ساله حمله قلبی برای این شخص بین 10 تا 20 درصد است.
احتمال پایین حمله قلبی: فرد دارای یکی از عوامل خطر است یا هیچ علائم خطری ندارد.
پیشگیری و درمان سندرم متابولیک
بهترین راه برای جلوگیری از سندرم متابولیک، تغییر شیوه زندگی است. اگرچه سندرم متابولیک یک وضعیت جدی است، می‌توان با انجام موارد زیر از ابتلا به آن پیشگیری کرد و یا پیشرفت بیماری را کنترل کرد:
- کاهش وزن
- افزایش فعالیت بدنی
- خوردن یک رژیم غذایی سالم که غنی از دانه‌های کامل، میوه‌ها، سبزی‌ها و ماهی
- ترک سیگار
- کنترل استرس
- نظارت و کنترل مداوم قند خون، کلسترول خون و فشارخون
گاهی تغییرات شیوه زندگی برای کنترل عوامل خطر سندرم متابولیک کافی نیست. به‌عنوان‌مثال، ممکن است به داروهای استاتین برای کنترل یا کاهش کلسترول نیاز شود. با کاهش سطح کلسترول خون، می‌توان احتمال ابتلا به حمله قلبی یا سکته مغزی را کاهش داد. پزشکان معمولاً استاتین را برای افرادی استفاده می‌کنند که دارای دیابت، بیماری قلبی، سابقه سکته مغزی و سطح کلسترول LDL بالا هستند.
علاوه بر این پزشک ممکن است داروهایی برای کاهش خطر حمله قلبی، پایین آوردن فشارخون، کنترل قند خون و … را تجویز کند.
