علت و انواع بی‌اختیاری ادرار
بی‌اختیاری ادرار (Urinary Incontinency) به هرگونه خروج غیرارادی ادرار در زمان و مکان نامناسب که باعث خیس شدن لباس‌زیر می‌گردد اطلاق می‌شود. بی‌اختیاری ادرار یک مشکل بهداشتی در زنان و مردان و به‌خصوص در زنان و افراد مسن است که منجر به مشکلات جسمی، روانی، شغلی، خانوادگی و اقتصادی می‌گردد.
در چه کسانی بی‌اختیاری ادرار شایع‌تر است؟
بی‌اختیاری ادرار در میان زنان، رایج و بسیار تأثیرگذار است.51 درصد از زنان و 75 درصد زنان مسن به بی‌اختیاری ادرار مبتلا می‌شوند. همچنین زنان سفیدپوست بیش از زنان اسپانیایی و سیاه‌پوست به این عارضه دچار می‌شوند. شیوع بی‌اختیاری ادرار دو برابر مردان است.
عوامل خطر بی‌اختیاری ادرار
عوامل خطرساز بی‌اختیاری ادرار عبارت‌اند از:
- افزایش سن
- چاقی و اضافه‌وزن
- سابقه زایمان واژینال
- تعدد حاملگی
- برداشت کامل رحم (جراحی برداشت کامل رحم)
- جراحی پروستات
- آتروفی واژن (خشک، نازک و ملتهب شدن واژن در اثر هورمون استروژن)
- آسیب عصبی
- دیابت
- فشارخون بالا
- بیماری‌های تنفسی
- یبوست
- مصرف کافئین
- سیگار کشیدن
- مصرف الکل
انواع بی‌اختیاری ادرار
بی‌اختیاری استرسی (Stress incontinence)
عبارت استرس در این نوع بی‌اختیاری اشاره به هر نوع فشار فیزیکی بر شکم و مثانه مرتبط با نشت ادرار دارد و هیچ ارتباطی با وضعیت احساسی و روانی ندارد. نشت ادرار در اثر سرفه، عطسه، خنده یا پرش که بر مثانه فشار وارد می‌آورند، رخ می‌دهد. در اغلب موارد مقدار کمی ادرار نشت می‌کند و خروج ادرار بدون انقباض عضلات مثانه و حتی نیاز به دفع ادرار صورت می‌گیرد.
ضعف و آسیب به عضلات لگن و اسنفکتر مجرا، باعث بروز بی‌اختیاری استرسی می‌شوند و در اثر شکستگی لگن، بارداری، زایمان، جراحی پروستات و برداشت رحم رخ می‌دهند. تغییرات هورمونی بعد از یائسگی، چاقی، مصرف داروهای خاص و بیماری‌های ریوی که باعث ایجاد سرفه مکرر می‌شود، از دیگر عوامل مؤثر در بی‌اختیاری استرسی هستند.
بی‌اختیاری فوریتی (مثانه بیش‌ازحد فعال) (Overactive bladder)
تمایل شدید به دفع ادرار در زمانی که مثانه پر نشده را بی‌اختیاری فوریتی گویند. در این وضعیت عضلات مثانه و عضلات دتروسول دیواره مثانه منقبض و فعال می‌شوند و پیامی مبنی بر خروج ادرار می‌فرستند.
آسیب به مغز، سکته مغزی، آسیب ستون فقرات و بخش‌های دیگر سیستم عصبی، بیماری‌های عصبی مانند پارکینسون و ام اس، بیماری دیابت، مشکلات مثانه مانند عفونت و سنگ مثانه، عفونت و بزرگ شدن پروستات و مصرف برخی داروها از عوامل مؤثر در بروز این نوع بی‌اختیاری هستند.
این وضعیت در مردان و زنان به‌خصوص زنان یائسه رخ می‌دهد و اغلب قبل از رسیدن به‌موقع به دستشویی نشت ادرار اتفاق می‌افتد.
بی‌اختیاری سرریزی (Overflow incontinence)
اگر مثانه به‌طور کامل خالی نشود، ممکن است نشت ادرار، با یا بدون احساس نیاز، اتفاق بیفتد. بی‌اختیار ادرار سرریزی زمانی رخ می‌دهد که عاملی مانع جریان کامل ادرار به خارج شود (به‌عنوان‌مثال بزرگ شدن پروستات)، عضلات مثانه ضعیف شوند و اسپاسم عضلات مثانه رخ دهد. این عارضه در مردان شیوع بیشتری دارد و علت آن مشکلات پروستات در مردان است.
علاوه بر بزرگ شدن پروستات، دیگر عوامل مؤثر در بی‌اختیاری سرریزی عبارت‌اند از: تومور، سنگ مثانه، تشکیل اسکار در مثانه، پرولایس شدید مثانه و رحم (افتادگی مثانه و رحم)، بیماری‌های قلبی عروقی، افزایش سن، مصرف برخی داروها و آسیب‌های عصبی ناشی از جراحت، زایمان، جراحی، ام اس و دیابت.
این وضعیت حتماً باید درمان شود زیرا خالی نشدن کامل مثانه باعث بروز عفونت در رحم و مثانه می‌گردد.
بی‌اختیاری عملکردی (Functional incontinence)
در این نوع بی‌اختیاری، دستگاه ادرار به‌درستی عمل می‌کند اما مشکلات روانی یا جسمی مانع از ورود به‌موقع فرد به دستشویی می‌شود.
بیماری‌های روانی ازجمله زوال عقل آگاهی فرد در خصوص نیاز به دفع ادرار را از بین می‌برد و عواملی مانند آرتریت، راه رفتن سخت، دور بودن دستشویی و بستری شدن مانع از رسیدن به‌موقع به دستشویی و دفع ادرار به‌موقع می‌شوند.
افرادی که لرزش و آرتروز دست دارند ازآنجایی‌که در باز کردن زیپ شلوار آهسته عمل می‌کنند و یا ناتوان هستند به این نوع بی‌اختیاری مبتلا می‌شوند.
بی‌اختیاری مخلوط (Mixed incontinence)
اگر در فردی علائم دو نوع بی‌اختیاری دیده شود، بی‌اختیاری از نوع مخلوط یا ترکیبی است. اکثر زنان مبتلابه بی‌اختیاری ادرار استرسی و فوریتی هستند. این نوع بی‌اختیاری در مردان نیز وجود دارد که در اثر جراحی برداشتن پروستات یا جراحی پروستات بزرگ‌شده رخ می‌دهد. بی‌اختیاری ترکیبی در افراد مسن شایع‌تر است
شب‌ادراری (Enuresis)
اصطلاح شب‌ادراری برای توصیف کودکانی که به‌اندازه کافی بزرگ هستند و می‌توانند ادرار خود را کنترل کنند و به دستشویی بروند و همچنین بزرگ‌سالانی که کنترل مثانه آن‌ها در شب دچار مشکل شده است، به کار می‌رود.
شب‌ادراری ممکن است در اثر نوشیدن مایعات و نوشیدنی‌های کافئین دار در شب، امتناع از دستشویی رفتن پیش از خواب، مصرف داروهای ادرارآور، آلزایمر، آسیب‌های عصبی، بزرگی پروستات و عفونت‌های ادراری رخ دهد.
