چاقی و زوال عقل، به یک اندازه رواج دارند به همین دلیل دو نگرانی مهم در علم پزشکی هستند. نتایج تحقیقات نشان می‌دهد ارتباط مستقیمی بین اضافه‌وزن و چاقی و زوال عقل در افراد زیر 65 سال وجود دارد. انتظار می‌رود با شیوع چاقی در بسیاری از جوامع، آمار زوال عقل در میانسالی افزایش داشته باشد.
عوارض چاقی در میانسالی
چاقی به وضعیتی گفته می شود که در آن فرد دارای چربی بیش از مقدار طبیعی در بدن خود است. کسی که کالری دریافتی او در طول روز بالا باشد و نتواند از طریق ورزش و تحرک آن‌ها را بسوزاند، می تواند اضافه‌وزن پیدا کند؛ که این اضافه‌وزن در آینده منجر به عوارض مختلف ازجمله بیماری‌های قلبی عروقی، ناتوانی‌های ذهنی، اختلالات خواب و بیماری های مربوط به مفاصل می‌شود. برای تشخیص چاقی یک شخص از اندازه گیری شاخص توده بدنی (BMI) استفاده می‌شود. اگرچه در ارزیابی توده بدن، محدودیت‌های زیادی وجود دارد، اما یکی از بهترین راه‌ها برای اندازه‌گیری چربی در بزرگ‌سالان است.
اضافه‌وزن نه‌تنها باعث کاهش خون‌رسانی به مغز می‌شود بلکه باعث افزایش سلول‌های چربی می‌شود که به ماده سفید مغز آسیب می‌رساند و منجر به از بین رفتن رفتارهای شناختی و فکری فرد می‌شود. چاقی احتمال خطر ابتلا به بیماری زوال عقل و تغییرات عصبی را افزایش می‌دهد.
از دیگر عوارض چاقی در میانسالی میتوان موارد زیر را نام برد:
- دیابت
- استرس
- کلسترول بالا
- فشارخون بالا
- بیماری‌های قلبی عروقی
- تغییر عملکرد غدد درون‌ریز، هورمون‌ها و چربی‌ها به دلیل افزایش چربی بدن
مطالعات گسترده نشان داده که اضافه‌وزن و چاقی در میانسالی می‌تواند خطر زوال عقل را به میزان قابل‌توجهی افزایش دهد.
زوال عقل چیست؟
زوال عقل یک اصطلاح کلی است که برای توصیف علائم مختلف کاهش شناخت مانند فراموش‌کاری، اختلال در حافظه و تفکر به کار می‌رود. این بیماری با افزایش سن به وجود می‌آید اما بخش طبیعی از پیری نیست. تقریباً بیش از یک‌دهم از افراد بالای 65 سال به آلزایمر مبتلا هستند.
علائم زوال عقل
- از دست دادن حافظه اخیر یا حافظه فوری (حافظه کوتاه مدت) مانند تکرار کردن سؤال
- دشواری در انجام دادن کارها مانند پختن غذا و یا نوشیدن
- مشکل در برقراری ارتباط و فراموش کردن کلمات ساده یا استفاده از کلمات اشتباه
- بی نظمی مانند گم‌شدن در خیابان‌های آشنا
- مشکلات تفکر انتزاعی (توانایی استنباط و درک مفاهیم از موقعیت‌های کلی) مانند پرداخت پول
- تغییرات روحی مانند تغییرات ناگهانی و غیرقابل توضیح در وضع روحی شخص
- تغییر شخصیت مانند تحریک‌پذیر شدن یا مشکوک و ترسناک شدن
- فراموش کردن موارد روزمره مانند گم کردن کیف پول یا کلید
این علائم ممکن است توسط خود شخص تشخیص داده شود اما برخی دیگر توسط اطرافیان یا پزشک قابل‌تشخیص است. علائم ذکرشده با افزایش سن شدیدتر می‌شود.
مراحل زوال عقل
زوال عقل خفیف: که با فراموشی عمومی شروع می‌شود که در این مرحله علائم خفیف‌تر است مانند گم کردن کلید یا کیف پول که در بالا ذکر شد.
زوال عقل متوسط: فرد در زندگی روزمره به کمک بیشتری نیاز داشته باشد مانند شانه کردن مو یا پوشیدن لباس. در این مرحله علائم شدیدتر است. همچنین احتمالاً در این مرحله اختلال خواب وجود دارد. افراد ممکن است تغییر شخصیتی خاص داشته باشند مانند مشکوک یا ترسناک بودن
زوال عقل شدید: در این مرحله علائم به‌شدت افزایش یافته و ممکن است توانایی برقراری ارتباط از بین رفته باشد و فرد نیاز به مراقبت تمام‌وقت داشته باشد. کارهای ساده مانند نشستن و نگه‌داشتن سر غیرممکن می‌شود. همچنین ممکن است کنترل ادرار از بین برود.
انواع زوال عقل
- بیماری آلزایمر که در این بیماری بافت مغز سلول‌ها و اتصالات عصبی کمتری دارد و اندازه کل مغز کاهش می یابد.
- زوال عقل با اجسام لویی: یک بیماری عصبی است که با ساختارهای غیر طبیعی مغز مرتبط است.
- زوال عقل مختلط با تشخیص دو یا سه نوع بیماری در کنار هم اتفاق می‌افتد. به‌عنوان‌مثال فرد ممکن است هم‌زمان با بیماری آلزایمر و دمانس عروقی نیز داشته باشد.
- بیماری پارکینسون که اغلب به‌عنوان یک اختلال درحرکت شناخته می‌شود اما می تواند منجر به علائم زوال عقل شود؛ مانند لرزش سر
- بیماری هانتینگتون که با انواع خاصی از حرکات کنترل نشده مشخص می‌شود و شامل زوال عقل نیز می‌شود.
ارتباط چاقی با زوال عقل
زوال عقل در بحث اختلالات پیری همچنان موضوع بحث و تحقیقات مداوم است. شایع‌ترین نوع زوال عقل آلزایمر است. چاقی در میانسالی خون‌رسانی به مغز را کاهش دهد و منجر به گرفتگی عروق می‌شود. همچنین گرفتگی عروق منجر به ایسکمی مغز (عارضه ناشی از نرسیدن اکسیژن به مغز) می‌شود و احتمال از دست دادن حافظه را افزایش می‌دهد. بدن افراد چاق تمایل بیشتری به جذب سلول‌های چربی دارد که این سلول‌ها باعث کاهش سلول‌های سفید مغز می شود. وظیفه سلول‌های سفید مغز برقراری اتصالات عصبی در مغز است؛ بنابراین با کاهش این سلول‌ها، عملکرد اعصاب مغز پایین می‌آید و منجر به گرفتگی عروق مغزی می‌شود که این گرفتگی عروق نیز باعث کاهش عملکرد طبیعی مغز می‌شود. با افزایش سن به دلیل تغییر در پروتئین، کربوهیدرات و سوخت‌وساز چربی بدن ممکن است تشخیص زوال عقل با مشکلاتی روبه‌رو شود.
اختلال در ترشح انسولین
مصرف بیش‌ازحد غذاهای سرشار از کربوهیدرات و چربی‌های اشباع‌شده می‌تواند بر ترشح انسولین تأثیر بگذارد و تأثیر قابل‌توجهی در سوخت‌وساز گلوکز مغز داشته باشد که این تأثیرات منجر به اختلال در ترشح انسولین می‌شود. فعالیت بدنی منظم و رعایت کردن یک رژیم غذایی که کنترل‌کننده چربی و کربوهیدرات‌هاست می‌تواند از بیماری دیابت جلوگیری کند. به‌طورکلی، انسولین برای رشد شناختی مغز ضروری است و کمبود انسولین یا مقاومت بدن در برابر جذب آن می‌تواند باعث کاهش انتقال انسولین از سیستم عصبی محیطی به مغز و درنهایت منجر به زوال عقل شود.
استرس
استرس همچنین می تواند یک عامل خطر نهفته برای افزایش چاقی شکمی باشد که می‌تواند باعث کاهش سلول‌های خاکستری و سفید مغز شود و این موضوع باعث اختلال در عملکرد شناختی مغز و درنهایت زوال عقل می‌شود.
چاقی همچنین به‌عنوان یک خطر اساسی برای فشارخون بالا است که به‌نوبه خود عوارض قلبی عروقی و مرگ‌ومیر را به همراه دارد. مطالعات متعدد حاکی از آن است که فشارخون بالا می‌تواند ابتلا به زوال عقل و آلزایمر را سرعت ببخشد.
یکی دیگر از مشکلاتی که خطر ابتلا به زوال عقل را افزایش می دهد اختلالات محور روده – مغز است. مصرف غذاهایی که دارای چربی بالا و قندهای زیادی هستند، درنهایت ممکن است منجر به ایجاد مقدار زیاد میکروب در روده شود. در مطالعات اخیر به این نتیجه رسیده‌اند كه ميكروبي بودن روده می‌تواند بخشي از عملکرد بين روده و مغز را دچار اشکال کند که این موضوع در طولانی‌مدت باعث اختلال در عملکرد مغز می شود.
کاهش گردش خون در مغز
چاقی همچنین می‌تواند باعث اختلال در عملکرد لایه درون رگ‌ها می‌شود که به آن “اندوتلیال” می‌گویند و این اختلال باعث کاهش گردش خون کلی مغز شود و این افت فشار در سنین میانسالی منجر به بیماری‌شناختی و عصبی و آلزایمر می‌شود.
به‌طور خلاصه عوامل زیادی می‌توانند چاقی و زوال عقل را باهم مرتبط سازند، برخی از این موارد که قبلاً ذکرشده شامل بیماری‌های ناشی از چاقی مانند دیابت، فشارخون بالا و بیماری‌های قلبی عروقی است که به‌نوبه خود می‌تواند عواقب منفی برای مغز داشته باشد. چاقی در میانسالی به دلیل ایجاد ترکیبات هورمونی که توسط بافت‌های چربی ترشح می‌شوند، خطر زوال عقل را افزایش می دهد. اگر ارتباط بین چاقی و زوال عقل را بیشتر بدانیم، به ما کمک می‌کند تا اقدامات درمانی لازم را انجام دهیم که به‌نوبه خود می‌تواند از ابتلا به زوال عقل و آلزایمر در آینده جلوگیری کند.
همچنین بخوانید افزایش احتمال زوال عقل با مصرف داروهای بنزودیازپین
